Zbliża się koniec hurtowni audytów i zaniżania cen

 

Oczekiwania wobec efektów pracy biegłego rewidenta

Praca biegłego rewidenta może być analizowany w różnych aspektach:

• ocena pracy biegłego rewidenta przez użytkowników zewnętrznych,
• problemy, z jakimi muszą zmierzyć się biegli rewidenci,
• wymagania stawiane kluczowym biegłym rewidentom i podmiotom uprawnionym do badania.
• kontrola jakości pracy biegłych rewidentów.

Kryzysy finansowe współczesnego Świata i jego negatywne konsekwencje sprawiają, że zastanawiamy się kto naprawdę ponosi winę za złą sytuację i jaki był i jest w tym udział biegłych rewidentów badających sprawozdania spółek giełdowych i instytucji finansowych.

Zarządy badanych Spółek i użytkownicy zewnętrzni (interesariusze) sprawozdań finansowych oczekują od biegłego rewidenta, iż ten wydając opinię i raport z badania potwierdzeni, że sprawozdanie finansowe przedstawia rzetelnie i jasno sytuację finansową badanej jednostki.

Biegły rewident z kolei, nie jest w stanie wydać opinii bez uzyskania oświadczenia od Zarządu o kompletności i rzetelności przekazywanych podczas badania dowodów i informacji.

Biegły rewident określa zakres potrzebnych informacji oraz ocenia rzetelność przekazanych dowodów i składanych oświadczeń.

Zarząd Spółki jest odpowiedzialny za stworzenie odpowiedniego systemu kontroli wewnętrznej zapobiegającego oszustwom.

Biegły rewident weryfikuje istniejący w Spółce system kontroli wewnętrznej i informuje Zarząd oraz użytkowników opinii o stwierdzonych ewentualnych uchybieniach oraz wynikających z tych uchybień zagrożeniach.

Zarządy spółek badanych i użytkownicy zewnętrzni nie zawsze są świadomi ograniczeń badania (istotności, próbkowania, roli biegłego rewidenta w wykrywaniu oszustw oraz odpowiedzialności kierownictwa jednostek). Biegły rewident nie ma obowiązku oceniać ryzyko biznesowe związane z konkretnym środowiskiem i branżą. To kierownictwa jednostek jest odpowiedzialne za określenie wszelkich ryzyk związanych z funkcjonowanie na rynku.

Biegły rewident w opinii oświadcza, czy sprawozdanie finansowe daje rzetelny i jasny obraz zgodnie z odnośnymi ramami zasadami sprawozdawczości finansowej. W ten sposób daje tylko wystarczającą pewność, że sprawozdanie finansowe jako całość nie zawiera istotnych zniekształceń wynikających z oszustw lub błędów. Wystarczająca pewność to wysoki lecz nie absolutny poziom pewności.

Wnioski wyciągnięte z kryzysu zawarte zostały w opublikowanej w dniu 30 października 2010 roku przez Komisję Europejską Zielonej Księdze. W publikacji tej wskazano na konieczność poświęcenia większej uwagi sposobom doskonalenia działalności biegłych rewidentów w celu zwiększenia stabilności finansowej oraz konieczność dyskusji na temat roli i zakresu badania sprawozdań finansowych oraz kontroli podmiotów uprawnionych do przeprowadzania tych badań.

Poprawa jakości sprawozdań finansowych i jakości pracy biegłych rewidentów traktowane są, jako jeden z bardzo ważnych czynników wpływających na warunki prowadzenia działalności gospodarczej.

Federacja Europejskich Księgowych sformułowała kilka kluczowych celów na najbliższe lata, w tym m.in.:

1. transparentność i porównywalność informacji prezentowanych w sprawozdaniach finansowych,
2. promowanie zaufania i współpracy w działalności audytorskiej,
3. poprawa regulacji dotyczących sprawozdawczości i rewizji finansowej
4. lepszy nadzór finansowy (w poszczególnych krajach i w skali międzynarodowej),
5. zrównoważona polityka w stosowaniu standardów sprawozdawczości finansowej (w ramach działalności audytorskiej oraz w odniesieniu do innych elementów polityki gospodarczej).

Komisja Europejska, nieustannie zwiększa zakres odpowiedzialności za wykonanie usług rewizji finansowej. W konsekwencji ma to wpływ na rozbudowę procedur rewizyjnych oraz wymóg wysokich kompetencje biegłych rewidentów.

Na świecie panuje powszechne przekonanie, że audyt finansowy odpowiedniej jakości oparty o współpracę biegłego rewidenta i zarządu jednostki powinien zyskiwać na znaczeniu.

Zgodnie z priorytetami Komisji Europejskiej procedury badania sprawozdań finansowych powinny być przeprowadzone zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rewizji Finansowej, co powinno zapewnić ich wysoką jakość i obniżyć ryzyko oszustw i nadużyć w sprawozdaniach finansowych.

Podmioty uprawnione do badania mają obowiązek opracować wewnętrzne zasady jakości, których celem jest zapewnienie uzasadnionej pewności, że podmiot stosuje standardy zawodowe i odpowiednie do okoliczności przepisy prawne.

System kontroli jakości powinien zostać opracowany w oparciu o Międzynarodowy Standard Kontroli Jakości nr 1. Każda dokumentacja sporządzona przez zespół kierowany przez kluczowego biegłego rewidenta powinna zostać wewnętrznie zweryfikowana przez innego niezależnego weryfikatora.

Na podstawie sondażu przeprowadzonego wśród firm audytorskich oszacowano, że koszty audytu po wprowadzeniu Międzynarodowych Standardów Rewizji Finansowej wzrosną o około 6% wśród firm z tzw. Wielkiej Czwórki oraz o około 10% wśród pozostałych firm.

Globalizacja powoduje powstawanie globalnych koncernów. Liczba firm audytorskich zdolnych do zbadania sprawozdań finansowych dużych i złożonych instytucji jest niewielka. Panuje pogląd, że tylko firmy z tzw. „Wielkiej Czwórki” są zdolne do takich badań. Z tego powodu uważane są one za firmy o znaczeniu systemowym. Wspominając „Wielką Szóstkę” i przynależną do niej wówczas (a dzisiaj już nieistniejącą) firmę audytorską o światowym zasięgu Arthur Andersen & Co. SC, może nadal zadawać pytanie odnośnie ryzyka dokonywania nadużyć polegających na poświadczaniu nieprawdy.

Niezależność biegłych rewidentów to fundament zasad regulujących funkcję biegłego rewidenta. Biegły rewident wykonując czynności rewizji finansowej jest obowiązany do przestrzegania zasad etyki zawodowej biegłych rewidentów, w szczególności uczciwości, obiektywizmu, zawodowych kompetencji i należytej staranności oraz zachowania tajemnicy.

Na arenie międzynarodowej panuje przekonanie, że istnieje konieczność zwiększenia konkurencyjności na rynku audytu, zwłaszcza w okresie kryzysu. Komisja Europejska rozważa jakie działania należy podjąć, aby zlikwidować bariery rozwoju dla mniejszych firm audytorskich na skalę międzynarodową. W Polsce, jak na razie, nie myśli się o mniejszych firmach audytorskich inaczej, jak tylko przez pryzmat wysokości składek z tytułu opłat za nadzór, planów wizytacji, obowiązku ubezpieczenia OC czy odbycia obligatoryjnego szkolenia (np. na Zanzibarze, w Egipcie, lub „Grenlandii”).

Według mnie, i nie tylko mnie, dla celów umożliwienia mniejszym firmom audytorskim badanie dużych korporacji powinno się rozpowszechnić tzw. badania połączone, efektem których jest opinia z badania podpisana przez konsorcjum kilku podmiotów uprawnionych. Istnieje również pomysł, aby badania sprawozdań finansowych były traktowane jak kontrola ustawowa, a wyboru audytora dokonywały organa regulacyjne. Oby tylko przy tym wyborze, znowu decydującą nie była minimalna cena za badanie lub układy i polityka.

Z perspektywy użytkownika biegli rewidenci powinni zapewnić stronom zainteresowanym wyższy poziom pewności odnośnie składników bilansu i wyceny tych składników w dniu bilansowym. Biegli rewidenci mogliby ujawnić, które składniki zostały zweryfikowane bezpośrednio, a które zostały zweryfikowane na podstawie zawodowego osądu, modeli wewnętrznych, hipotez i wyjaśnień kierownictwa badanej spółki. Biegły rewident powinien oceniać nie tylko informacje historyczne lecz również budżety i plany na przyszłość.

Praca biegłego rewidenta powinna zostać odpowiednio udokumentowana.

Jakość pracy biegłego rewidenta podlega nadzorowi Krajowej Komisji Nadzoru i Komisji Nadzoru Audytowego. Komisja Nadzoru Audytowego opracowuje do 30 kwietnia następnego roku roczne sprawozdanie obejmujące kompleksową informację o funkcjonowaniu systemu zapewnienia jakości, o wynikach postępowań dyscyplinarnych wobec biegłych rewidentów oraz o karach nałożonych na podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych. Sprawozdanie podlega publikacji na stronie internetowej Ministerstwa Finansów. W skład Komisji Nadzoru Audytowego wchodzi dziewięciu członków, w tym: dwóch przedstawicieli Ministerstwa Finansów, dwóch przedstawicieli Komisji Nadzoru Finansowego, jeden przedstawiciel Ministerstwa Sprawiedliwości, dwóch przedstawicieli Krajowej Izby Biegłych Rewidentów rekomendowanych przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów, jeden przedstawiciel organizacji pracodawców oraz jeden przedstawiciel Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. Zakres działania Krajowej Komisji Nadzoru określa art. 26 ust. 2 ustawy o biegłych rewidentach. Głównym zadaniem jest sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem przepisów i procedur związanych z wykonywaniem czynności rewizji finansowej przez biegłych rewidentów oraz działalności podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych, w tym dokumentacji z kontroli. Szczegółowy wykaz zagadnień podlegających kontroli został zamieszczony na stronie internetowej Krajowej Izby Biegłych Rewidentów.

W każdym podmiocie uprawnionym do badania sprawozdań finansowych dokumentacja z badania będzie weryfikowana przez niezależnych kontrolerów, którzy sprawdzą czy odpowiada ona wymogom Międzynarodowych Standardów Rewizji Finansowej. W ramach nadzoru przeprowadzane są kontrole planowe i pozaplanowe. Kontrole planowe oznaczają kompleksowy przegląd spełniania wymogów formalnych i merytorycznych związanych z wykonywaniem czynności rewizji finansowej. Kontrole nieformalne to kontrole ukierunkowane na zbadanie wybranego zagadnienia tj. związane z dokumentacją konkretnego badania.

Kontrola Krajowej Komisji Nadzoru nad przestrzeganiem przepisów i procedur związanych z wykonywaniem czynności rewizji finansowej przez biegłych rewidentów oraz działalnością podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych jest przeprowadzana w podmiotach uprawnionych do badania jednostek zaufania publicznego nie rzadziej niż raz na 3 lata oraz w pozostałych podmiotach nie rzadziej niż raz na 6 lat.

Kontrole są przeprowadzane przez kontrolerów zatrudnionych w Krajowej Izbie Biegłych Rewidentów, przy czym kontrole w podmiotach nie przeprowadzających badań jednostek zaufania publicznego mogą być przeprowadzane również na podstawie umowy cywilnoprawnej przez wizytatorów będących biegłymi rewidentami. Roczne plany kontroli są publikowane na stronie internetowej Krajowej Izby Biegłych Rewidentów.

W ciągu 30 dni po zakończeniu kontroli sporządzany jest protokół z kontroli. W razie wykrycia nieprawidłowości w zależności od ich rodzaju i zakresu Komisja Nadzoru Audytowego kieruje do podmiotu uprawnionego żądanie usunięcia nieprawidłowości wraz z określeniem terminu do ich usunięcia lub wydaje decyzję administracyjną o nałożeniu kary, zakazie wykonywania czynności rewizji finansowej, skreśleniu z listy podmiotów uprawnionych do badania, podaniu do publicznej wiadomości o stwierdzonych nieprawidłowościach i karach nałożonych na podmiot uprawniony do badania lub sporządza wniosek o ukaranie biegłego rewidenta i niezwłocznie wnosi go do Krajowego Sądu Dyscyplinarnego.

Biegły rewident podlega karze dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z przepisami prawa, standardami rewizji finansowej, zasadami niezależności oraz zasadami etyki zawodowej. Karami dyscyplinarnymi są upomnienie, nagana, kara pieniężna, zakaz wykonywania czynności rewizji finansowej przez okres od roku do 3 lat oraz wydalenie z samorządu biegłych rewidentów.

Wszystko co tu powiedziano powyżej na temat działań podjętych przez organa ustawodawcze na całym świecie ma na celu zwiększenie jakości pracy biegłych rewidentów, która w związku z obecną sytuacją ogólnoświatową nabiera kluczowego znaczenie dla rozwoju gospodarczego, a grono jej użytkowników ulega nieustannemu poszerzeniu.